معرفی ارگ علیشاه در تبریز
نویسنده: علیرضا نصیری
ارگ علیشاه تبریز که متعلق به 700 سال پیش می باشد از عصر ایلخانیان به یادگار مانده است. این ارگ بزرگ و باشکوه یکی از مرتفع ترین و قدیمی ترین دیوارهای تاریخی شهر تبریز و البته ایران است. این نماد بی نظیر در ابتدا به شکل مسجدی بزرگ بنا نهاده شد اما در طی سالیان حوادث طبیعی و انسانی بسیاری به خود دید و بخش های زیادی از آن نابود شد و تنها دیوار مرتفعی به نام ارگ علیشاه از آن بر جای ماند. این اثر تاریخی ارزشمند در سال 1310 در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. از همین تنها دیوار بر جای مانده از آن بنای با عظمت و منحصربه فرد می توان به شکوه بنای اصلی این مسجد پی برد. دیوار بر جای مانده بخشی از محراب بسیار بلند شبستان جنوبی مسجد است. در تصاویر بازمانده از این مجموعه شاهد آثار تاریخی ارزشمندی چون مدرسه نجات در محوطه بزرگ آن هستیم که جزوه اولین مدارس در ایران می باشد. غیر از این مدرسه سالن تئاتری نیز در محوطه بنا وجود داشته است که تنها تصاویری از آنها بر جای مانده است.
معماری ارگ علیشاه
قطع به یقین بنای ارگ علیشاه یکی از شاهکارهای بی نظیر هنر معماری اسلامی در تاریخ کهن و غنی کشورمان ایران است. تاج الدین علی شاه گیلانی در سال 716 هجری قمری دستور ساخت این بنا را صادر کرد و در سال 724 ساخت آن به پایان رسید.
سبک معماری این بنا آذری می باشد که به سبک ایرانی _ مغول نیز معروف است. این سبک از معماری در زمان حکومت ایلخانیان در کشور رواج پیدا کرد. در ساخت این بنای مستحکم از مصالح ساختمانی با دوام و ساروج استفاده شده است.اما متاسفانه این اثر بی بدیل تاریخی نیز مانند سایر بناهای باستانی کشور از حوادث طبیعی بخصوص زلزله هولناک قرن دهم شهر تبریز در امان نمانده و بخش های اعظم آن نابود شده است. در دیوارهای برجای مانده از این بنا نیز ترک هایی ذر اثر زلزله ایجاد شده است باز با این وجود این دیوارها نماد استقامت و پایداری هستند.سه دیوار بسیار بلند برجای مانده از این بنا به عرض سی متر و ارتفاع 26 متر ؛ به شکل یک ایوان هستند. قسمتی از ارگ علیشاه که مسقف بوده است مربوط به مسجد بنا بوده که در واقع ساختار ایوان طاق پوش و طاق استوانه ای بسیار بزرگی است که عنصر اصلی تشکیل دهنده مسجد و شبستان علی شاه به شمار می رفته است. نکته قابل توجه و جالب این دیوارها این است که در حفاری های صورت گرفته مشخص شده است که 7 متر از دیوارها زیر خاک قرار دارند و این نشان از شکوه و عظمت ارگ علی شاه می باشد.
مورخان و سفرنامه نویسان معروفی چون بدرالدین محمودالعینی، ابن بطوطه، حمد الله مستوفی و مرتضی میرزا نویسنده کتاب تاریخ و جغرافیای دارالسلطنه تبریز این بنای باشکوه را توصیف کرده اند. هرچند که ازشکل اولیه این بنا تصویری برجای نمانده و در طول تاریخ بر اثر حوادث طبیعی چون زلزله و انسانی مانند به توپ بسته شدن ارگ توسط نیروهای روسی تخریب شده است اما از توصیفات این مورخان می توان دریافت در دوران تاج الدین علیشاه، این بنا مسجد جامع شهر بوده که مزین به کتیبه ها، گچ بری های متنوع و زیبا، کاشی کاریو ازاره سنگی و ستون های مرمری بوده است. تاج الدین علی شاه زمانی که دستور ساخت ارگ را صادر کرد از معماران آن دوره اندازه طاق کسری را جویا شد و دستور دارد که ارگ چهار گز بزرگ تر از آن ساخته شود. اما به دلیل تعجیل در به اتمام رساندن ساخت ارگ شالوده آن نشست کرده و طاق فرو ریخت.
تفریح یاب قصد دارد به شما مکان های تفریحی دیگر در تبریز را معرفی کند:
