اقدامات لازم در زمان نیش زدن مار و عقرب
نویسنده: زهرا مصلحی
گزش های مارهای سمی و عقرب بدون تردید از مهم ترین عوامل بروز آسیب ها و مرگ و میر در بین حوادث ناشی از گزش جانوران در بسیاری از مناطق ایران از جمله استان کرمان است. در ادامه به موضوع مقاله ای از آسیب ها و اقدامات ناشی از مارگزیدگی و عقرب گزیدگی می پردازیم.
- تشخیص سمی بودن مار و عقرب
از جمله اقداماتی که هرشخص باید به آن توجه کند این است که در هنگام مواجه شدم با مار یا عقرب تشخیص سمی یا غیر سمی بودن آن داده شود. از جمله مواردی که می توان به سمی بودن مار پی برد، عبارتند از:
1- سر مثلثی شکل در مارهای سمی.
2- حفره بین چشم ها در صورت و حفره بینی در افعی های حفره دار و نبود این حفره ها در سایر گونه ها.
3- مردمک های بیضی شکل عمودی در مارهای سمی.
4- یک ردیف فلس در انتهای دم مارهای سمی.
5- دندان های اختصاص یافته در مارهای سمی.
- زهرمار و انواع آن
-
زهر ماردر غدد سمی اختصاصی نشات گرفته از غدد بزاقی تولید می شود و پس از تولید به وسیله یک مجرا به قاعده دندان های نیش منتقل و سپس توسط دندان نیش به بدن آسیب دیده منتقل می شود.
جذب زهر مارهای افعی از طریق عروق لنفاتیک بوده که معمولا به آهستگی صورت می گیرد.
جذب زهر مارهای تیره کبری به دلیل کم بودن وزن مولکولی به صورت مستقیم و با سرعت بیشتر صورت می گیرند.
از جمله مارهای سمی خطرناک ایران می توان به مار جعفری، افعی زنجانی، کفچه مار، مار شاخدار، گرزه مار، افعی قفقازی و... اشاره کرد.
- علائم و نشانه های مارگزیدگی
-
این علائم بصورت کلی به دو دسته تقسیم می شوند.
1- علائم موضعی: علائم و نشانه های موضعی به یکی ازحالت های بیان شده می باشد؛ دو محل سوراخ بصورت معمول، نامشخص در برخی موارد، یک سوراخ در برخی موارد، ترکیبی از دوسوراخ یا سوراخ های متعدد، درد موضعی، سوزش، تورم موضعی، خونریزی، تاول و... از علائم موضعی مار گزیدگی می باشد.
2- علائم عمومی: از علائم عمومی می توان به تهوع، استفراغ، احساس کسالت، ضعف، گیجی، در شکم، اسهال، تشنج، افت فشار خون در اغلب موارد و در برخی موارد افزایش فشار خون می باشد. (تشنج از علائم مار گزیدگی برای کودکان کمتر از شش سال می باشد).
- اقدامات در مانی اولیه در مارگزیدگی
از جمله این اقدامات به شرح زیر می باشد.
تلاش برای به تاخیر انداختن جذب سم مار، حفظ حیات بیمار، فراهم نمودن انتقال بیمار به مرکز درمانی؛ پرهیز از آسیب رساندن بیشتر به بیمار و... از اقدامات اولیه می باشد. همچنین دور کردن بیمار از صحنه، ارزیابی صحنه، ارزیابی اولیه و ثانویه بیمار، اکسیژن درمانی، قرار دادن بیمار در حالتی که اندام مارگزیده در حالت افقی باشد، بی حرکت قرار دادن اندام مار گزیده، خارج ساختن تمام وسایل زینتی (مانند انگشتر، ساعت، دستبندو...)، شستشوی محل گزش با آب و صابون و... از اقدامات بعدی برای کنترل حال بیمار می باشد.
نکته ای که حائز اهمیت است در صورت مشاهده مار، ممکن است تلاش برای گرفتن و کشتن آن خطرناک باشد. با این حال در صورت کشته شدن مار باید لاشه آن را به مرکز درمانی تحویل داد؛ این امر به تشخیص نوع مار و سم آن برای نجات بیمار کمک می کند.
در حین انتقال بیمار به مرکز درمانی، تاحد امکان باید از حرکت دادن اندام گزیده شده خود داری شود؛ همچنین از راه رفتن بیمار جلوگیری شود و با ویلچر یا برانکارد منتقل شود.
- عقرب گزیدگی
-
بر روی کره زمین حدود 200 گونه عقرب یافت شده است که از این تعداد 20 گونه عقرب زهری خطرناک و سمی دارند. کشنده ترین عقرب جهان، لقب عقرب قرمز هندی است که در کشور هند سالانه چندین نفر را به کام مرگ کشانده است. یکی از موضوعات جالب در مورد عقرب ها، توانایی بالای آن ها در مقابل اشعه رادیو اکتیو است. در واقع بمب اتمی هیچ تاثیری بر روی عقرب ها نگذاشته و به راحتی جان سالم به در می برند. یک عقرب در حال مرگ تا چند دقیقه پس از میگ می تواند همچنان گزش را داشته باشو و خطرناک باشد.
عقرب گزیدگی از معضلاب بهداشتی درمانی بسیاری از مناطق دنیا می باشد. مسمومیت با سم عقرب یکی از فوریت های پزشکی تهدید کننده و خطرناک به ویژه برای کودکان کمنر از شش سال می باشد. پراکندگی عقرب ها در مناطق مختلف دنیا از نظر جنس و نوع سم خطرناک یا بی خطر متفاوت است. گونه های عقرب های خطرناک موجود در ایران عبارتند از: عقرب های خانواده اسکورپیونیده و بوتیده سم خطرناکس تولید می کنند که بیشترین آمار مرگ و میر کودکان مربوط به آن ها است.
- تشخیص عقرب گزیدگی
-
ابتدا پس از گزش، در ناحیه گزیده شده، تورم و درد و التهاب احساس می شود. به طور کلی ممکن است تشخیص عقرب گزیدگی بر مبنای موارد زیر باشد:
1- محل زندگی آسیب دیده از نظر وجود عقرب
2- فصل سال
3- علائم موضعی و عمومی
4- عوارض موضعی و عمومی
5- علائم بالینی موضعی و عمومی
6- پیدا کردن عقرب در محل
از علائم و نشانه های عقرب گزیدگی می توان به تاری دید، سر درد، انقباض موضعی، تشنج، تنگی مردمک، لوچی چشم، استفراغ، در شکم، افزایش بزاق دهان، خشکی دهان و... اشاره کرد. در صورتی که اقدامات لازم برای نجات بیمار انجام نشود، منجر به فوت شخص می شود.
- اقدامات درمانی اولیه در عقرب گزیدگی
در ابتدا باید فرد را از محل حادثه برای جلوگیری از اتفاق دوباره دور کرد. پس از آن عضو آسیب دیده را در صورت امکان پایین تر از سطح بدن قرار داد. محل گزیدگی را با کیسه یخ سرد نگه داشت. عضو آسیب دیده تا حد امکان در معرض آفتاب نباشد. کمی بالاتر از محل نیش زدگی بسته شود بطوری که باعث قطع نبض در نقاط انتهایی اندام آسیب دیده نشود.فشار دادن سریع اطراف موضع عقرب گزیده برای خروج زهر بلافاصله پس از گزش از اقدامات دیگر می باشد.
در زمان گزش مار یا عقرب،هرگز نباید فریب حال عمومی بیمار را خورد، چون ممکن است حال بیمار هنوز رو به وخامت نگذاشته باشد. در موارد قابل توجهی مراجعه با حال عمومی بد 8ساعت پس از گزش گزارش شده است.
سایت تفریح یاب مطالعه مقاله های زیر را در موضوعات مختلف به شما پیشنهاد می کند.
سفری ارزان بعد از گرانی بنزین داشته باشید
شارژ کردن گوشی بدون شارژر در سفر
- برچسب ها:
- مار
- مار گزیدگی
- عقرب
- عقرب گزیدگی
