سرچشمه زاینده رود کجاست؟
نویسنده: لیلا فردوسی
سرچشمه زاینده رود
زاینده رود چندین سرچشمه مختلف دارد، قسمت اصلی سرچشمه زاینده رود کوهرنگ در چهار محال و بختیاری است، در ادامه رودخانه‌های پلاسجان و چندین رودخانه فصلی در فریدونشهر و … به این رود خانه اضافه می شود و آخرین رودخانه دایمی که به زاینده رود می‌ریزد رودخانه مرغاب است.
این رودخانة زیبا، رگ حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصلخیزی اصفهان محسوب می‌شود.
سرچشمه زاینده‌رود به شكل حوضی دایره ای شکل با مساحتی در حدود سیصد زرع می‌باشد كه به «چشمه جانان» مشهور است. چشمة ذکر شده در این ناحیه می‌جوشد و به طرف مشرق سرازیر می‌شود. پس از طی سه فرسنگ، به چشمه دیگری به نام «چهل چشمه» می‌رسد. همچنین از سمت شمال این منطقه، یعنی ناحیة فریدن، دو چشمة بزرگ دیگر به نام «خُرِسنگ» و «كودَنگ» با جانانه‌رود الحاق می‌شود. انشعاب دیگری نیز به نام زرین‌رود از طرف جنوب یعنی چهارمحال به این رودخانه اضافه می‌شود. منبع اصلی انشعاب اخیر زیر‌ِ كوهی قرار دارد كه زردكوه نامیده می‌شود.
این رودخانه در کتب تاریخ و جغرافیا به نام‌های زاینده‌رود، زنده‌رود، زندرود، زرین‌رود، زرینه‌رود، زن رود و زندک‌رود آمده است.
علت نامگذاری این رود بدین جهت است که درطول مسیر خود باغات و کشتزارهای فراوانی را آباد و زنده می‌کند. به همین خاطر به این رود زنده رود نیز می‌گویند.
. نام زاینده رود در کنار سایر دیدنی های اصفهان می‌درخشد و نام شهر اصفهان را در ذهن تداعی می‌کند، از دیرباز این شهر را با زاینده رود و پل‌های معروفش می‌شناسند اما این زاینده رود علاوه بر اصفهان از شهرهای دیگر نیز می‌گذرد.
آب شرب جمعیت ساکن در حوضه زاینده رود از جمله یزد، کاشان، نائین و اردستان و ٦٨درصد از تولید فولاد و آهن کشور و ٢٦ درصد تولیدات نفتی کشور و آثار تاریخی و میراث فرهنگی این حوزه وابسته به جریان آب زاینده رود است
این رود سال‌هاست که به دلایل مختلف مانند بحث خط لوله انتقال آب به یزد و سایر استان‌ها، برداشت بی‌رویه آب در شهرهای بالادست و غیره از حرکت باز می‌ایستد و شهر اصفهان از نعمت آن محروم می‌شود
توقف جریان آب در رودخانه زاینده رود این بار صحنه غمبار آوارگی و بلاتکلیفی بیش از چهارهزار پرنده مهاجری را به تصویر می کشد که پاییز امسال به زاینده رود در اصفهان پناه آورده بودند.
متاسفانه امسال در مقایسه با سال های گذشته ۶۰ درصد کاهش در تنوع گونه ای پرندگان را شاهد هستیم.
امسال چهار هزار و دویست و پانزده پرنده از بیست و سه گونه مختلف سرشماری شدند و این آمار قابل ملاحظه ای بود از این لحاظ که با خشکی زاینده رود چه اتفاقی برای پرندگان مهاجر رخ می دهد.
پاییز امسال نبض حیات اصفهان برای مدتی کوتاه تپید و مردم را به حبات دوباره زاینده رود امیدوار کرد اما واپسین روزهای پاییزی باری دیگر زاینده رود از نفس افتاد
در یکسال گذشته با توجه به بارش های مطلوب و ورود یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون مترمکعب آب به سد زاینده رود، با هدف تامین حقابه کشاورزی و محیط زیست به طور نامتوالی آب تا اواسط آذر ماه جریان داشت در حالی که قرار بود پس از کشت پاییزه نیز جریان حداقلی آب برای محیط زیست رودخانه ادامه یابد. با وجود این با کاهش خروجی سد زاینده رود به ۱۱ مترمکعب بر ثانیه رسیدن جریان آب به شهر اصفهان تقریبا ناممکن شده است.
در حالی که به اعتقاد فعالان محیط زیست با توجه به ذخیره ۳۰۹ میلیون مترمکعبی سد زاینده رود جریان اندکی آب در بستر رودخانه ضروری است.
خطر نابودی میراث ایران اسلامی در اصفهان
در پی خشک شدن رودخانه زاینده‌رود وجود دارد. خشک شدن باغ های چند صد ساله مطرح در طومار شیخ بهائی و پیامد های ویرانگر آن بر زندگی و روان مردم از جمله آثار و نشانه های کمبود آب در حوضه زاینده رود است. در واقع حیات زاینده رود یعنی حیات اصفهان و مرگ زاینده رود یعنی مرگ تمدنی چندصد ساله.
از این رودخانه، جهت مشروب ساختن باغها و عمارتها و كشتزارهای داخلی اصفهان، پنج شاخه بزرگ، جدا شده كه در گویش اصفهان به آنها«مادی» می‌گویند. این مادیها به ترتیب زیر وارد اصفهان می‌شوند:
جوی شاه: كه آب آن مخصوص عمارتهای سلطنتی بوده و نصف مادی فرشادی آب داشته است.
مادی نیاصرم: این مادی از بزرگترین مادیهای اصفهان است که از كنار پل مارنان از رودخانه جدا شده، از جنب محله لنبان می‌گذرد به طرف شرق اصفهان جریان می‌یابد. این مادی، به هنگام پرآبی، دویست سنگ آب دارد.
مادی فرشادی: این مادی بالاتر از مادی نیاصرم از رودخانه جدا شده، محله‌های چهارسوق و شمس‌آبادی را مشروب می‌سازد و سپس از محله خواجو می‌گذرد و آب آن به یك چهارم‌اب مادی نیاصرم می‌باشد.
مادی فدن: آب این مادی را سلاطین صفویه وقف سلامتی خود كرده بودند. این مادی بالاتر از سه مادی دیگر قرار داشت و به دروازه دولت می‌رفت. سپس در آنجا به شعبات كوچكی تقسیم می‌شد.
مادی تیران یا طهران: این مادی از غرب شهر گذشته، به محله بیدآباد و چهارسوق شیرازیها می‌رسید.
سایر مادیهای بزرگ شهر اصفهان عبارت‌اند از ناجوان، نایج، شایج، قمش، و عبدالله خان.
بطور كلی از سرچشمه زاینده‌رود تا گاوخونی صد و پنجاه و چهار مادی و نهر از این رودخانه جدا می‌شود. شاید كلمه مادی مربوط به زمان مادها باشد به علت آنكه آب را از چاهها به صورت قنات به روی زمین آورده و جاری می‌ساختند.
تلخ است که بدانید حتی دوام پل‌ها نیز با خشک شدن زا
ینده رود به خطر افتاده و با نابودی آنها برگی از تاریخ این مرز و بوم به فراموشی سپرده می‌شود. خشک شدن زاینده رود ممکن است به گردشگری شهر هم آسیب بزند و علاوه بر آن بسیاری از مزارع و زندگی کشاورزان مورد تهدید واقع شود. همچنین وجود این رودخانه به پاکیزگی هوا و کاهش آلودگی و غبار هوای شهر کمک خواهد کرد؛ اما امروزه جز کویری خشک چیزی از بستر رودخانه باقی نمانده است و همه ما امیدواریم که روزی آب برای همیشه به رودخانه برگردد و شهر را پر از نشاط و سرزندگی کند.
اما امروزه اصفهان همچنان شکوه خود را حفظ
کرده است و هنوز آن‌قدر دیدنی‌های این شهر متنوع و جذاب است که هر ساله خیل عظیم گردشگران داخلی و خارجی را در خود می‌کشاند. پل های تاریخی که بر روی زاینده رود در اصفهان قرار دارند ،قدمت آنها به زمان صفویان و پیش از آن می‌رسد و تاریخ این شهر به آنها وابسته است .انها عبارت‌اند از سی و سه پل، پل خواجو، پل مارنان، پل شهرستان، پل چوبی و علاوه بر آن چند پل جدید دیگر بر روی آن ساخته شه است . برای سفر کردن به اصفهان و بازدید از جذاب‌ترین دیدنی های اصفهان درنگ نکنید
تفریح یاب خواندن مقالات زیر را به شما توصیه می کند:
