روش تشخیص گیاهان سمی از غیر سمی
نویسنده: ناهید لطفی
استفاده درست و نگهداری از گياهان بستگی به شناخت صحيح آن ها دارد. شناختن گياهان سمی به اندازه شناختن گیاهان خوراکی مهم است. شناخت گياهان سمی سبب می شود كه به شما كمک شود تا از آسيب ديدن از جانب آنها در امان باشيد.
چگونه گياهان ايجاد مسموميت می كنند
گياهان معمولابوسيله موارد زير ايجاد مسموميت می كنند:
● خورده شدن: وقتی كه يک شخص بخشی از يک گياه سمی را بخورد.
● تماس: وقتی كه يک شخص با گياه سمی تماس پيدا كند و اين تماس سبب ايجاد التهاب پوستيی شود.
● جذب كردن يا استنشاق كردن: وقتی كه يک شخص سم را از طريق پوست يا تنفس جذب كند.
ميزان مسموميت گياهان از کم تا كُشنده می باشد. سؤالی كه همواره مطرح هست كه چگونه يک گياه سمی می باشد پاسخ گويی به اين سؤال مشكل می باشد ، زيرا :
● بعضی گياهان برای سمی بودن نيازمند اين هستند كه مقدار زيادی از آنها مصرف شود در حالی كه بعضی ديگر حتي با مقدار بسيار کم توليد مرگ می كنند.
● همه گياهان به سبب شرايط، رشدی متفاوت دارند و تفاوت های زير گونه ای كه با همديگر دارند كه مقدار سميت متفاوتی را نشان می دهد.
● ميزان مقاومت اشخاص در مقابل مواد سمی نيز متفاوت است.
● بعضی اشخاص ممكن است به گياه خاصی حساس تر باشند.
● بعضی اشتباهات رایج در مورد گياهان سمی عبارتند از :
● نگاه كردن به حيوانات و خوردن هر چيزی كه آنها می خورند، بيشتر مواقع اين روش خوب است اما بعضی حيوانات می توانند گياهانی را بخورند كه براي انسان سمی هستند.
● جوشاندن گياه با تصور اين كه تمامی سموم از بين مي روند. جوشاندن بسياری از سموم را نابود می كند اما نه همه سم ها.
● گياهان با رنگ قرمز سمي هستند. برخی گياهان كه قرمز هستند سمی می باشند اما همه اينطور نيستند.
نكته ای كه در اينجا مطرح است اين هست كه هيچ قانون كلی وجود ندارد كه برای شناسايی همه گياهان سمی كاربرد داشته باشد. شما بايد تلاش كنيد هر چه بيشتر در مورد گياهان به دانش خود بيفزاييد.
درباره گياهان
بعضی گياهان در فصول خاص يا مراحل رشد خاص قابل خوردن هستند
بسياری از گياهان سمی همانند هم خانواده های غيرسمی خود يا ساير گياهان خوردنی هستند. برای مثال گياه شوكران كبير بسيار شبيه به هويج وحشی می باشد.
مثلاً برگ های سرخ دانه هنگامی كه تازه شروع به رشد كرده اند خوراكی می باشند، اما اين سريع سمی می شود. بعضی گياهان و ميوه های آنان را فقط هنگامی می توانيد بخوريد كه رسيده باشند. مثلاً ميوه رسيده پدوفيلوم (گياهی بومی آمريكای شمالی با ميوه های زرد رنگ تخم مرغی شكل از تيره زرشک) خوراكی هست اما ساير بخش های آن و ميوه نارس آن سمی می باشد. بعضی گياهان هر دو قسمت سمی و غير سمی را دارا می باشند. سيب زمينی و گوجه فرنگی گياهان خوراكی متداولی هستند اما بخش های سبز آنها سمی می باشند.
برخی گياهان بعد از پژمرده شدن سمی می شوند. مثلاً وقتی كه آلبالو شروع به پژمرده شدن می كند، هيدرسيانيد اسيد در آن زياد می شود. روش های آماده سازی ويژه بعضی گياهان را كه به صورت خام سمی می باشند به صورت غيرسمی در می آورد. شما می توانيد تكه های نازک خشک شده گياه آريسانماسه برگی از تيره گل شيپوری را بخوريد ( خشک كردن گياه ممكن است يک سال طول بكشد ) اما نوع خشک شده آن سمی است.
قوانين اجتناب از گياهان سمی
هرگز گياه سمی را نسوزانيد. زيرا دودی كه توليد می شود به اندازه خود گياه مضر است
بهترين روش اين است كه فرد قادر باشد با ديدن گياه آن را تشخيص دهد و هيچ شكی نداشته باشد و تمامی مزايا و مضرات گياه را بداند. بيشتر مواقع اين غير ممكن است. اگر شما اطلاعات مختصری نسبت به گياهان محل داريد يا اصلاً هيچ اطلاعاتی نداريد، از قانون « امتحان خوراكی بودن جهانی » استفاده كنيد. اما هميشه به یاد داشته باشيد :
● از همه قارچ ها پرهيز كنيد. شناسايی قارچ ها سخت است و نياز به تخصص دارد. بعضی قارچ های سمی نيز سريعاً فرد را می كُشد. برخی سموم قارچی نيز هيچ پادزهری ندارند. دو نوع عمومی سموم قارچی، سموم حمله كننده به دستگاه هاضمه و سموم حمله كننده به سيستم عصبی مركزی می باشند.
● تا زمانی كه لازم نباشد گياهان را لمس نكنيد و با آنها تماس نداشته باشيد.
تماس های پوستی
تماس پوستی با گياهان معمولاً باعث مشكلات زيادی می شود. اثر اين تماس ها مزمن، پخش شونده بواسطه خاراندن و اگر تماس در اطراف چشم باشد بسيار خطرناک است. اكثراً تماس سم بصورت يک روغن می باشد كه با تماس يافتن با گياه بر روی پوست می افتد. اين روغن ممكن است بر روی تجهيزات بريزد و سپس با تمام بدن با تجهيزات روی بدن ايجاد مشكل كند . هیچ گاه گياه سمی را نسوزانيد. چون دودی كه ممكن است توليد شود به اندازه خود گياه مضر است. وقتی كه بدن عرق كرده است، خطر اين مواد سمی بيشتر هست. عفونت ممكن است موضعی باشد يا در بدن پخش شود.
عوارض ممكن است چند ساعت يا چند روز بعد ظاهر شود. عوارض و علائم می توانند شامل سوزش، خارش، سرخی، التهاب و تاول باشند.
هنگامی كه شما ابتدا با گياهی سمی برخورد می كنيد يا اولين علائم مسموميت ظاهر شد، سعی كنيد تا روغن را با استفاده از آب سرد و صابون بشوييد و از روی بدن پاک كنيد. اگر آب در دسترس نبود پوست خود را با خاک و شن پاک كنيد. البته اگر پوست تاول زده است از خاک برای پاک كردن استفاده نكنيد. خاک و شن ممكن است تاول ها را باز كند و بدن در معرض عفونت قرار دهد. بعـد از آن كه روغن را پاک كرديد محل را خشک كنيد. شما می توانيد با محلول تانيک اسيد محل را بشوييد و برای درمان پوست روي آن گل حنا بماليد. شما می توانيد تانيک اسيد را از پوست بلوط بگيريد.
گياهان سمی كه ايجاد عوارض پوستی می كنند عبارتند از :
● گياه پيچ گرمسيری استيزولوبيوم از تيره پروانه واران
● سماق بومی آمريكای شمالی از تيره سماقيان
● سماق سمی بومی غرب آمريكای شمكالی
● درختچه مردابی سماق
● درخت رنگاس
● گياه گل پيچ شيپوری گل درشت
مسموميت بر اثر خوردن سم
چنين مسموميتی می تواند به اندازه ای خطرناک باشد كه سريعاً منجربه مرگ شود. تا وقتی كه گياه را كاملاً نشناخته ايد آن را نخوريد. يک ليست از گياهان خوراكی همیشه همراه داشته باشيد.
علائم و عوارض ناشی از خوردن سموم می تواند شامل یکی از علایم تهوع، استفراغ، اسهال، دل درد، كاهش ضربان قلب و تنفس، سردرد، خشكی دهان، بيهوشی، كما و مرگ باشد.
اگر شما شک كرديد كه گياهی سمی بوده است، سعی كنيد كه مواد سمی را از دهان مصدوم و معده آن هر چه سريعتر تخليه كنيد و برای به هم زدن حال فرد مصدوم پشت گلو را بخارانيد يا به مصدوم آب شور گرم غليظ بدهيد. اگر به هوش باشد سم را با استفاده از مقادير زيادی آب يا شير در صورت به هوش بودن مصدوم جايگزين كنيد.
