تالاب گاو خونی اصفهان
نویسنده: لیلا فردوسی
تالاب بین‌المللی گاوخونی نام تالابی است در فلات مرکزی ایران که بخش بزرگی از آن در استان اصفهان و مابقی در استان یزد قرار دارد که زاینده‌رود به آنجا می‌ریزد.
تالاب گاوخونی که باتلاق گاوخونی نیز نامیده می‌شود، با طبیعت شگفت‌انگیز خود، زاینده‌رود پربرکت را به کام خود می‌کشد.
نزدیک‌ترین آبادی به گاوخونی همان شهر ورزنه است که در حدود ۲۳ کیلومتر تا دهانه مرداب فاصله دارد.
مساحت تالاب گاوخونی در حدود ۴۷۶ کیلومتر مربع است و حداکثر عمق آن ۸۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر است و در ارتفاع ۱۴۷۰ متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد.
آب مرداب در زمستان بیشتر است، اما در تابستان چون زاینده رود به مصرف آبیاری اراضی مسیر می رسد و
نسبت آبهای ورودی نیز کمتر است از وسعت مرداب کاسته می‌شود. اطراف مرداب خشک و به‌طور کلی در شعاع ده کیلومتر خالی از سکنه است
این تالاب یکی از ۱۹ تالاب بین المللی کشور است و شهرت جهانی دارد همچنین یکی از بکرترین مناطق طبیعت ایران است و پرندگان مهاجر، خزندگان و گونه‌های گیاهی کمیاب بر زیبایی آن افزوده‌اند.
همین که فصل سرما می شود هزاران پرنده مهاجر ازمناطق شمالی خودشان را به این تالاب می رسانند و چشم اندازهای تماشایی برایش رقم می زنند.
در این فصل سال دیدن پرندگانی مثل حواصیل، لک لک، غاز، کاکایی، اردک نوک پهن و… از منظره های همیشگی اینجاست. البته در فصل های گرم هم تالاب میزبان پرندگانی است که از نواحی جنوبی به دریاچه می آیند.
در گوشه گوشه این تالاب جانورانی مثل قوچ وحشی، گراز، روباه شنی، لاک پشت، افعی، خرگوش، بز، خفاش ها و … را می بینید که در این تالاب پناه گرفته و به زندگی ادامه می دهند.
زمین های اطراف تالاب آنقدر شور است که هیچ گیاهی تا چندین کیلومتری آن نمی روید اما در خود تالاب گونه های متفاوتی مثل علف بوریا، انواع جلبک و درخچه هایی مثل تاغ وجود دارد.
تالابی که هر سال گردشگران و کویرنوردان داخلی و خارجی زیادی را برای دیدنش راهی استان اصفهان می کند.
رنگ سرخ و زیبای تالاب به دلیل زندگی یک نوع سخت پوست به نام ارتمیاسالیا است .
برای بازدید از تالاب گاوخونی یکی از فصول زیر پیشنهاد می‌شود:
الف) اوایل بهار:
در این ایام وضعیت آب و هوایی منطقه مطلوب و درجه دمای محیط مناسب است. از طرف دیگر چنانچه در زمستان گذشته میزان بارندگی قابل ملاحظه باشد،
در ارتفاعات و دامنه‌های شمالی مشرف به تالاب از جمله کوه سیاه، رویش انبوه گیاهان علفی و یکساله با رنگ‌های مختلف مناظر بسیار زیبایی را به وجود می‌آورد
که از بالای ارتفاعات مذکور می‌توان علاوه بر مشاهده‌ی این جلوه‌های زیبا، از تماشای چشم‌اندازهای طبیعی و بکر تالاب نظیر بخش چمن‌زار (جنگل)، دریاچه، تپه‌های شنی، بنجیا و . . . لذت برد .
اما از آنجا که پرندگان مهاجر تالاب جهت جوجه‌آوری و تولید مثل در آن باقی نمی‌مانند با گرم شدن هوا مهاجرت خود را به نقاط شمالی آغاز می‌کنند، در این ایام سال کمتر پرنده‌ای در تالاب دیده می‌شود.
ب) فصل پاییز و اوایل زمستان:
در این زمان با سرد شدن هوا در نقاط شمالی، مهاجرت هزاران پرنده به تالاب آغاز می‌شود و با حضور انواع پرنده آبزی از جمله فلامینگو، اردک، کاکایی‌ها، حواصیل و . . . شکوه وصف‌ناپذیری در طبیعت زیبای تالاب حاکم می‌شود که چشم هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند. لازم به ذکر است که در این فصول به خاطر امکان وجود بارندگی و خاکی بودن بخشی از مسیر- ورزنه تا گاوخونی- مسافرت می‌بایست با رعایت مسایل ایمنی همراه باشد و اتومبیل از جاده اصلی خارج نشود، در غیر این صورت امکان گیر افتادن در خاک‌های پف کرده‌ی حواشی قسمت‌هایی از جاده وجود دارد.
جهت بازدید از تالاب گاوخونی راه‌های مختلفی وجود دارد که اغلب از شهر ورزنه می‌گذرد. این راه‌ها تا ورزنه آسفالته و از آن پس تا تالاب خاکی است. دسترسی به تالاب اغلب از طریق ورزنه صورت می‌گیرد، زیرا در این مسیر مسافت کمتری پیموده می‌شود. همچنین این راه به بخش‌های شمالی تالاب- محل الحاق زاینده‌رود- منتهی می‌شود که دارای جلوه‌های زیباتر و طبیعت متنوع ملایم‌تری نسبت به نخش‌های دیگر تالاب است. دسترسی به بخش‌های جنوبی تالاب از طریق روستای خارا امکان‌پذیر است.
گاوخونی در حال حاضر به دلیل صید و شکار بی رویه از یک طرف و آلودگی و کاهش شدید آب در نتیجه ورود فاضلاب ها و احداث سد زاینده رود از طرف دیگر روز به روز از تعداد پرندگان وحوش آن کاسته شده و به مرحله نابودی کامل رسیده است . افزون بر آن افزایش بهره برداری از آب زاینده رود جهت مصارف کشاورزی ، صنعت و نوشیدن ، همانند پروژه عظیم آب رسانی به یزد باعث افت شدید آب ورودی به تالاب شده است و اکوسیستم تالاب را در معرض مرگ تدریجی قرار داده است . به دلیل خشکسالی سالهای اخیر ، استفاده بی رویه از آب زاینده رود و به دنبال آن گرمای شدید هوا ، آتش سوزیهایی رخ داده است که عمده پوشش گیاهی منطقه را نابود ساخته است
تالاب بین‌المللی گاوخونی با وسعت ۴۳ هزار هکتار، در سال ۱۳۵۴ در فهرست کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده است.
تفریح یاب خواندن مقاله های زیر را به شما توصیه می کند:
