سفرهای گیاه شناسی
نویسنده: کیوان رنجبر
همزمان با فرا رسیدن فصل بهار در ما این شوق ایجاد می شود که به دامان طبیعت رفته و با عبور از دشت و دمن و باغ و بوستان برای خود تجارب شیرین و به یاد ماندنی را رقم بزنیم و بر معلومات خود در زمینه گیاهان بومی و منطقه ای نواحی مختلف بیفزاییم. به همین دلیل است که باغ گردی و باغ موزه ها و باغ های گیاه شناسی از جمله مکان هایی هستند که گردشگران را در فصل بهار به سوی خود جذب می کنند. باغ های گیاه شناسی یا باغ بوتانیک یک سرزمینی است که به مانند یک موزه گیاهان بومی و نادر را در خود جای داده است. این باغ ها در همه جای دنیا وجود دارند و به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری هر ناحیه ای که درآن وجود دارند مطرح می شوند. هدف اولیه و اصلی احداث و راه اندازی این باغ ها مطالعه گیاهان دارویی، تکثیر و تولید آنها است که در گذر زمان به واسطه تجمع بافت گیاهی منحصر به فرد در این نقاط تبدیل به نمایشگاهی لذت بخش برای عموم مردم شده اند. در حال حاضر این باغ ها دارای نقش مهمی در مهندسی، نگهداری و کشت گیاهان مفید و نادر و همچنین آموزش دادن به بازدید کنندگان هستند. این باغ ها دارای امکانات موثری هستند که از این امکانات برای برسی اثر تغییرات آب و هوایی کره زمین بر روی گیاهان و نجات گونه های مهم و در خطر انقراض استفاده می شود و اطلاعات کاملی را در اختیار دانشمندان قرار می دهد.
باغ بوتانیک یا باغ گیاه شناسی به مکانی گفته می شود که گیاهان مختلف در آن جمع آوری شده اند و در شرایط طبیعی از آنها نگهداری می شود . به عبارتی این باغ ها کلکسیون زنده ای از گیاهان هستند که علاوه بر زیبایی خیره کننده دارای جاذبه هایی برای مطالعاتی نظیر شناسایی گیاهان، چگونگی تکثیر گیاهان و خواص اکولوژیکی گیاهان هستند.
باغ گیاه شناسی ملی ایران در نزدیکی تهران قرار دارد. عملیات اجرائی این باغ در سال 1347 با واگذاری قطعه زمینی از مراتع ملی در اراضی چیتگر واقع در کنار اتوبان تهران- کرج آغاز شد. این باغ یکی از بزرگترین باغ های گیاه شناسی دنیا به حساب می آید که دارای آب و هوایی نیمه خشک است و میزان بارندگی متوسط سالانه آن حدود 240 میلی متر می باشد. هدف از احداث این باغ گیاه شناسی ایجاد مجموعه ای از گیاهان بومی و غیر بومی در فضای باز یا در گلخانه است. باغ گیاه شناسی دارای نقش بسیار مهمی در زمینه تحقیقات علوم گیاهی و باغی، آموزش عمومی و آشنا ساختن مردم با اهمیت و تنوع گیاهان و لزوم حفاظت از آنها می باشد.
باغ گیاه شناسی ملی ایران دارای 3000 گونه از انواع گیاهان درختچه ای، بونه ای و درختی است. این موزه زنده از رویشگا های گوناگون ایران نظیر مناطق کوهستانی البرز و زاگرس، نواحی جنگلی خزر و بیابان ها و همچنین رویشگاه های مهم جهان نظیر اروپا، آمریکا، آسیا تشکیل شده است. علاوه بر این در این باغ قطعات تخصصی نظیر گیاهان دارویی وصنعتی، گیاهان پیاز دار ایران و باغ میوه ایرانی و همچنین قطعات آموزشی و نمایشی شامل باغ های سنگی و صخره ای، باغ های نمایشی، آبشارها و دریاچه ها وجود دارد. در باغ گیاه شناسی ایران یک هرباریوم بزرگ یا گنجینه گیاهان متشکل از نمونه های گیاهی خشک شده برای مطالعه پژوهشگران گیاه شناسی طبقه بندی و نگهداری می شود.این مجموعه به واقع موزه گیاهان خشک است که در حال حاضر دارای 247 هزار نمونه گیاهی می باشد و یکی از معتبرترین هرباریوم های منطقه خاورمیانه و مجهزترین آنها در کشور است. علاوه بر این تعدا زیادی نمونه گیاهی از سایر کشورهای دنیا از طریق مبادله در باغ هرباریوم ملی ایران نگهداری می شود.
باغ گیاه شناسی ملی ایران شامل بخش های مختلف باغ صخره ای، گیاهان دارویی، پوشش گیاهی قاره آمریکا، آربراتوم، باغ سیستماتیک، ناحیه ایران و توران، ناحیه زاگرس، ناحیه البرز، رویشگاه هیمالیا، حوزه خزر، قطعات نمایشی، رویشگاه آذربایجان و قفقاز، پوشش گیاهی قاره اروپا، باغ چینی و ژاپنی، جنگل تفریحی، محوطه اداری، گلخانه ها و نهالستان و باغ میوه می باشد.
باغ گیاه شناسی مشهد: این باغ دارای وسعتی معادل 25 هکتار می باشد که دارای 11 کلکسیون زیبا می باشد و در سال 1392 در شهر مشهد احداث شده است. یکی از کلکسیون های این مجموعه، مربوط به گیاهان دارویی معطر است که در حال حاضر دارای 180 گونه از گیاهان دارویی و معطر است. یکی دیگر از کلکسیون های این مجموعه باغ رز است که در آن تنوع بالایی از گونه های مختلف رز در معرض دید بازدید کنندگان قرار گرفته است. باغ صخره ای آن با نمایشی از گل های صخره ای و فصلی و باغ میوه که نمایی از کوچه باغ های قدیم ایران دارد منظره ای زیبا و بدیع را در معرض دید قرار می دهد. یک هکتار از این باغ متعلق به نمایشگاه دائمی گل های داوودی است نزدیک به 700 نمونه ژنتیکی از این گل در این بخش نمایش داده می شود. این باغ در بلوار جمهوری مشهد، بین چهار راه مقدم و پل غدیر قرار دارد.
باغ گیاه شناسی نوشهر: یکی از قدیمی ترین باغ های گیاه شناسی در ایران است. درختان هیرکانی در این ناحیه رشد خوبی دارند. این باغ در فهرست میراث فرهنگی به عنوان یکی ازآثار طبیعی ثبت شده است. این باغ دارای مساحتی بالغ بر 35 هکتار است و درآن 650 گونه متوع از درخت، درختچه، پیاز، گونه های علفی، کاکتوس و گونه های گوشتی یافت می شود. مهمترین کلکسیون باغ گیاه شناسی نوشهر، آربراتوم است که قدمت آن نزدیک به 60 سال است و هر ساله مورد استقبال چشمگیر بازدید کنندگان قرار می گیرد.
باغ گیاه شناسی شیراز: باغ زیبا و رویایی ارم شیراز یکی از جاذبه های گردشگری این شهر است. باغ ارم با 450 گونه گیاهی متنوع در سال 1359 به عنوان باغ گیاه شناسی در نظر گرفته شد. این باغ در فهرست آثار جهانی قرار دارد. بلندترین درخت سرو این باغ دارای 35 متر ارتفاع است و به عنوان بلندترین درخت شهر نیز شناخته می شود. درختان مثمر این باغ شامل نارنج، گردو، بادام، ازگیل، زردآلو، گلابی و غیره می باشد.
باغ گیاه شناسی اصفهان: این باغ دارای مساحتی برابر با 44 هکتار و در قسمت شمالی پارک ناژوان قرار گرفته است. برای طراحی این باغ 20 سال زمان صرف شده ولی تا کنون به صورت اجرایی در نیامده است. در نظر گرفته شده که روی تمامی گیاهان این باغ اطلاعات مربوط به آنها نصب شود همچنین در حال طراحی نرم افزاری هستند که با انتخاب نام گیاه مشخصات آن در اختیار علاقمندان قرار گیرد. با تامین اعتبار به زودی سه فاز این پروژه تکمیل خواهد شد.
سایت تفریح یاب مطالعه مقالات زیر را به شما پیشنهاد می دهد:
